موسیقی ایرانی در تهاجم اساتید

یکی از موانع اصلی در برابر رشد موسیقی اصیل ایرانی ، وجود خود اساتید آن است.
ما عادت کرده ایم که فقط برای هنرمندان بزرگ کف بزنیم ، غافل از بعضی تاثیرات جانبی مستقیم یا غیر مستقیم آنها بر دنیای هنر و سایر هنرمندان.
آنهایی که با نوازندگان و خوانندگان حرفه ای موسیقی سنتی ایران رفت و آمد داشته اند، به نیکی می دانند که این عزیزان به هیچ عنوان چشم دیدن یکدیگر را ندارند. حرفها و بد و بیراه هایی را هم که پشت سر یکدیگر عمدتا در محافل خصوصی می گویند، نقل دهان هنرجویان است.
یک مقدارش را می توان به ضعف نقد هنری در کشور منتسب کرد اما کار بعضا از حیطۀ نقد عبور کرده و به مسایل شخصی و گاه غرض ورزیهای خصمانه می انجامد.
در این میان هیچ کدام از طرفین هم حاضر نمی شوند از خر شیطان پیاده شوند و این ضربه تنها متوجه پیکرۀ موسیقی ایران است.

چه میزان علاقه مندان که از جان و دل آرزو دارند بار دیگر اساتید را کنار هم روی صحنه ببینند و خودخواهی آقایان اجازۀ این امر را نمی دهد. سال گذشته که خبر گردهم آمدن دوبارۀ گروه عارف را به سر پرستی پرویز مشکاتیان و خوانندگی شهرام ناظری شنیدم ، اول باورم نمی شد. فکر کردم از همان شایعه های همیشگی است. بعد که کم کم خبرش را در چند جای معتبر خواندم ، به خودم نوید دادم که انگار باد دماغ اساتید بزرگ موسیقی ایرانی خوابیده و حاضر شده اند که بعد از سالها آستینی بالا بزنند که این هم دیری نپایید.
آخرین کنسرتی را هم که دیدم در همین لندن بود، کار گروه علیزاده، کلهر و پدر و پسر. انگار که استاد شجریان خیال ندارد حالا حالاها دستی به ترکیب گروه بزند و تنوعی ایجاد کند.
اما خبر پرسروصدای سال گذشته ، بازگشت استاد محمد رضا لطفی بود به ایران با کوله باری از لیچار و تخطئه برای هنرمندان جوانتر از او که شاگردانش محسوب می شوند. مردی مانند لطفی با آن سابقۀ هنری درخشان که جایگاهش در موسیقی ایران کاملا تثبیت شده است ، به جای آنکه نقش پدرسالار را بازی کند و با استفاده از جایگاهش و احترامی که همگان برای او قائلند، سعی کند که دور افتادگان را گرد هم بیاورد و به این تشتت خاتمه دهد، مانند یک جوان جویای نام ، در نوشته ها و گفته هایش به نوازنده های مطرح امروز که اساسا نیاز به پشتیبانی امثال او دارند، حمله می کند.

طبیعتا نفس نقد علمی هیچ ایرادی ندارد بلکه سازنده هم هست همانطور که در یکی از مصاحبه هایش به زیبایی نظرش را دربارۀ موسیقی مقامی و تفاوتهایش با موسیقی دستگاهی بیان کرده بود.
بحث اینجاست که تمامیت خواهی در زمینۀ موسیقی هیچ معنایی ندارد (در زمینه های دیگر هم ایضا). هیچ کس و در هیچ رده ای قادر نیست برداشت خودش را از ردیف موسیقی ایرانی به دیگری تحمیل کند. شاید بتوان گفت که درست و غلط در این باب وجود ندارد و البته این شامل دسته بندی کار مبتذل و غیر مبتذل نمی شود. ممکن است اساتیدی چون لطفی معتقد به کار مطلق در چهار چوب ردیف باشند که البته این خود یک درجه آزادانه تر از برداشت هنرمندانی چون داریوش طلایی و مجید کیانی است ؛ اما آن سو نیز برداشتهایی کاملا متفاوت وجود دارد که نزدیک شدن به موسیقی مقامی و یا نگاه ریتمیک به گوشه های اصلی هر دستگاه را ترجیح می دهد.
حقیقت این است که این اختلاف سلیقه ها اساس زیبایی را تشکیل می دهد و اگر قرار بود مثلا همه مانند استاد جلیل شهناز، که حقا یگانۀ تار نوازی و به قول مرحوم فریدون مشیری خداوندگار تار است، ساز بزنند ، آن وقت همان سبک بی نظیر ملال آور می شد.

در نقدهای اخیر استاد لطفی چنین به نظر می رسد که گویا ایشان اساسا حق برداشت متفاوت از ردیف را برای دیگران قائل نیستند. لحن سخن تند و توأم با نوعی عصبانیت است. حتی جا و مکان نقد هم شگفت انگیز است مثلا سی دی " انتظار" را که خود آقای لطفی با سرمایه گذاری شرکتش منتشر کرده و یا بهتر بگویم که مجددا دست به انتشار آن زده است. این کار که از قوی ترین کارهای دهۀ اخیر است و اجرایی است از سه تار مسعود شعاری ، نوازندۀ چیره دست ، و طبلای یک نوازندۀ هندی به نام در شن آنند ، در تابستان سال 77 و توسط موسسۀ آوای شیدا (متعلق به لطفی) منتشر شد. لطفی در مقدمه ای که خود بر آن در آن تاریخ نوشته بود می گوید :" انتظار مجموعه ای است از قطعات مختلف که مسعود شعاری تلاش کرده است تا دریچه های تازه ای را به روی شنوندگان باز کند. در این اثر هنری ، شعاری با توانایی بسیار خوبی نشان داده است که می توان در عرصه موسیقی جدی ایرانی ، دست به تجربیات جدیدی زد، ... "

لطفی پس از گذشت چند سال اقدام به انتشار مجدد این اثر کرده ولی در مقدمه ضمن تقدیر از این اثر، به کارهای بعدی شعاری که در این فاصله منتشر شده حمله کرده . جالب اینجاست که حسین علیزاده هم از ترکش آن بی بهره نمانده است.
آگاهان می دانند که مقدمه و بروشور یک سی دی یا نوار موسیقی ، در حکم معرفی نامۀ آن اثر است و مکان مناسبی برای نقد انتقادی آثار دیگر آن هنرمند و همچنین هنرمندان دیگر نیست. جای این نوشته در روزنامه یا مجلات تخصصی موسیقی است. لطفی همچنین در این مقدمه علیزاده و شعاری را متهم به شکست در زمینۀ نزدیک ساختن موسیقی دستگاهی به مقامی می کند که البته یک اظهار نظر تخصصی است و در بروشور یک سی دی نمی گنجد.
اخیرا هم شنیدم که استاد لطفی به این هم بسنده نکرده و پیرانه سر دستی به کمانچه برده و در جایی مشابه این سخنان را در حق کیهان کلهر هم ادا کرده است .

بنده که کلا از درک حکمت این حرکات عاجزم ، اما خوب می دانم که رکود شدید موسیقی سنتی ایران نیاز به پشتیبانی و تشویق اساتیدی چون لطفی دارد و این را خود او و هم داستانانش باید بهتر از هر کسی بدانند.

قطعه ای از کمانچۀ لطفی را از اینجا و قطعه ای از "انتظار" اثر شعاری را از اینجا بشنوید.

کابوس نگار اقلیمی – لندن
نوشته شده در ۱۱:۴۱ بعدازظهر توسط Kabousnegar.
11 comments
11 Comments:
Anonymous ناشناس said...
پسرك نادان! لطفي مدتها است كه كمانچه ميزند و بنا به گواهي استادان، كمانچه را حتي از تار و سه تار هم بهتر مينوازد. قبلا هم به اين وبلاگ سر زده بودم اما متاسفانه دفعات قبل نظير همين ياوه‌ها را خوانده بودم. برايت متاسفم.
۲:۴۴ قبل‌ازظهر  
Anonymous ناشناس said...
اگر می خواهید یکی از کمینچه نوازی های استاد رو که 10-15 سال پیش اجرا شده رو بشنوید به این ادرس مراجعه کنید( مزید اطلاعتون عرض کنم استاد ویولن-تنبور-قیچک-دف-... هم می نوازند و هم سازهایی مثل سه تاار- تار- تنبور می سازند!!(
۱۱:۵۸ قبل‌ازظهر  
Anonymous ناشناس said...
http://launch.groups.yahoo.com/group/asaatidemoosighi/files/

اینم ادرس
۱۲:۰۰ بعدازظهر  
Anonymous ناشناس said...
ابله بی نام ،درست می گوئی که لطفی در کمانچه نوازی هم چیره است ولی این پاسخ انتقاد بموقغ، معقول و موءدبانه نویسنده این بلاگ نبود. اگر لطفی را از نزدیک می شناختی درک می کردی که تا چه اندازه در بی ادبی و دست با لا را گرفتن سنحیت دارید
۱۲:۲۱ بعدازظهر  
Anonymous ناشناس said...
من با اين پسرك كه شما نادان خطابش كرديد موافقم. متاسفانه اين يك حقيقت است كه اساتيد ما نمي توانند همديگر راتحمل كنند. چرا ديگر كاري مثل نوا يا سپيده بوجود نمي ايد بايد از اساتيد عزيز پرسي

علي
۳:۲۴ بعدازظهر  
Anonymous ناشناس said...
من خیلی اوقات خوشحال میشم که یکی باب نقد رو توی موسیقی ای که بعض اساتید اون رو بری از نقد می دونن میبینم. اما متاسفانه در این نقدها و جوابیه هایی که بر اونها نوشته می شه اغلب نوعی زیاده روی و مرزناشناسی هست که ناراحت کنندست، هم از جانب اساتید که منزلت استادی خودشون رو فراموش می کنند و هم از جانب منتقدین که حرمت و جایگاه یک استاد رو به منرله یک سرمایه برای موسیقی مملکت نگه نمی دارن. گویی که در مورد هر انتقادی افرادی پیدا می شن که فریاد وا استادا سر بدن، اما اگر منتقد به این فعلش بعنوان یک عمل "هدفمند" و نه غلیان احساسات نگاه کنه، فکر می کنم بخشی از این مصائب پیش نمی آد. رهنمود به اساتید هم که از شاگرد بر نمی آد (یا بهتر بگم شنیده و پذیرفته نمیشه)
یا حق
۹:۴۵ بعدازظهر  
Anonymous ناشناس said...
Man baraye ostad lotfi be khatere karaye arzeshmandeshoon ehteram ghael boode va hastam. amma motasefane, in harfhaye ke akhiran zadand, faghat moze' khodeshoon ro be nazaram, dar pishe mardom paein avorde. az rooye comment haye in webpage be nazar mirese havadaraneshoon ham in sabk o siagh ro be ers bordan. omidvaram andaki az honar e ostad ro ham be ers borde bashand. ba arezooye roozi ke honarmandanemoon, nahveye barkhord ba ham va ba ejtema' ro yad begiran, va harkateshoon dar sathe honaresh gharar begire
۱۲:۵۳ قبل‌ازظهر  
دوستانی که با زبان تند کامنت می گذارند یا خواهان تبادل نظر در زمینه نقد هستند، لطف کنند نام و ای میل شان هم بنویسند تا باب گفتگوی بیشتری باز شود ، کامنت ناشناس گذاشتن همان رویه نادرست نقد است که در این مبحث مطرح شده ، اگر به کلامتان ایمان دارید ،با جرات بیانش کنید نه در پشت حجاب
۹:۴۸ قبل‌ازظهر  
Anonymous ناشناس said...
سلام
آيا به نظر آقاي نويسنده استاد لطفي در چه جايگاهي از موسيقي ايران قرار دارند؟
من نميخواهم صحبتم را بر پايه تعصب هاي خشك مطرح كنم و كف به دهان بياورم و از واژه هاي گستاخانه ايشان گله مندي كنم.اما ميخواهم بدانم اظهار نظر در مورد نحوه كار نوازنده مطرح بدون اينكه توهين لفظي و يا ضمني به نحوه كار آن اشخاص شده باشد به نظر بعضي آقايان يعني توهين؟!!
اظهاراتي كه استاد مطرح كرده اند همگي در مورد شاگردانش بوده است.
مگر كلهرها، شعاري ها، و حتي عليزاده ها خود شاگرد مكتب لطفي نبوده اند؟ حال اين استاد نميتواند در مورد سبك و سياق كار انها اظهار نظر كند؟!
(چيزي كه شما نامش را توهين نهاده ايد)
اي كاش اهل فن و هنر كه چنين روحيه حساسي دارند و اينگونه نازك بينانه قضاوت ميكنند، پاسخ توهين هاي واقعي كه گهگاه از جانب بعضي مسئولين مرتبط و غير مرتبط در لفظ يا در كردارشان به هنرمندان عزيز ميشود را ميدادند!.
لطفي خود آگاه تر از آن است كه بداند بروشور يك نوار يا سي دي جايگاه نقد نيست اما در سرزميني كه براي برترين و جهاني ترين موسيقيدان معاصر ايران تريبوني فراهم نيست تا بينش و دانش كم نظير خود و نظرات نابش را به آگاهي مشتاقان نواي كهن برساند بناچار به ذكر چند جمله در مقدمه نوارهايش بسنده ميكند.
اجازه دهيد بدون تعارف مطلبي را عرض كنم چه خوشحال شويد و چه غضبناك: لطفي امروز متولي موسيقي اين سرزمين است و اين را گواه آثار ارزشمند مكتوب و موسيقايي اوست كه باعث شده او را همه جاي دنيا به نام بشناسند و حق دارد در باره شاگردان سابق و حتي اكنونش حتي پرخاش كند چه رسد به اينكه اظهار نظر نمايد.
دوستان شايد اين آخرين فرصت باشد. آگاهتر باشيم.
وحيد رضا ج.
vjp_83@yahoo.com
۱۲:۰۹ بعدازظهر  
دوست عزیز ،جناب وحید رضا، هیچ کس نمی تواند منکر حق بزرگی که استاد لطفی به گردن موسیقی ایران دارد و خواهد داشت شود، مطلب اینجاست که اساتید موسیقی ایرانی ما که همگی با ارزش و احترام هستند ، معمولاً استقلال فکری شاگردانشان را بر نمی تابند، به خصوص اگر آن تفکر کاملاً در جهتی مخالف با تفکر آنان پیش رود. مسلماً استاد لطفی وقتی لب به اعتراض می گشاید نگران کلیت موسیقی ایرانی است نه نگران شخص بخصوصی، ولی وقتی شاگرد دیروز که از او نقد می کنیم امروز طرفداران و همفکران زیادی دارد، شخصیت موسیقایی پیدا کرده، شاید برگزیدن الحان دیگری غیر از اعتراض، ثمربخش تر باشد.
به هر حال در همه جای دنیا کسانی هستند که موسیقی قدیمی و اصیل خودشان را نگاه می دارند و منتقل می کنند و کسانی هم همان موسیقی سنتی را به سیاقی جدید به دنیا معرفی می کنند که وجود هر دوشان برای موسیقی لازم است.
من شخصاًاز دسته اولم و با کلام لطفی موافق، ولی معتقدم لحن انتقاد نباید بوی غرض به خود بگیرد تا اثر گذار باشد وگرنه فقط طرفداران دو طرف را به جان هم خواهد انداخت و اتفاقی در موسیقی سنتی ایران نمی افتد.
۵:۰۰ بعدازظهر  
Anonymous ناشناس said...
Salaam, taa zamaani ke aasemaan-e Honar va adab-e Iran tak setaare daarad,haatman dar rouy-e hamin paashne khaahad charkhid!! hich kass cheshm-e didane digari raa nakhaahad daasht! va hichgaah be bolough-e fekri! in honarmandaan-e aziz-e maa nakhaahand resid, zamaani ke dark nakonand ke honar, enhesaari nist va har ensaani hagh daarad ke har aan che raa ke delash mikhaahad biyaazmaayad!
Be omid-e aanke rouzi dar Iran hezaaraan nevisande, musighidaan, shaaer, naghaash, filmsaaz... daashte baashim va aasemaan-e Iran por az setaare shavad va hame az ham biyaamuzim va bedaanim ke daryaa-e bikaraan-e honar, adabiyaat va elm motealegh be hame ast...
Baa arezouy-e behtarin haa
Yasseman
۷:۲۲ بعدازظهر  
ارسال یک نظر
<< Home